Orman yangınları sonucu oluşan kimi elementler, ırmaklar ve yağışlar yoluyla denizlere ve okyanuslara taşınarak suda ya da suyun yakınındaki hayatta tahribata yol açabiliyor.
Su Ekosistemlerini Koruma Derneği??????? Yönetim Kurulu Lideri ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı’nda deniz biyoloğu olarak misyon yapan Prof. Dr. Herdem Aslan, AA muhabirine, Türkiye’de yaşanan orman yangınları sonrası daha çok karasal ekosistem üzerindeki tesirlerin gündeme geldiğini lakin su ekosistemi ve suda ya da suyun yakınındaki yaşama da tesirleri olduğunu söyledi.
Marmaris’te 2021’deki yangından 1,5 yıl sonra yaptığı dalışta deniz tabanının alevlerin oluşturduğu tortuyla kaplı olduğunu gördüğünü anlatan Aslan, şöyle konuştu:
“Bu tortu, tüm canlıların ışığı ve oksijeni almasını engelleyip boğulmalarına neden olduğunu gözlemledim. Birçok canlının hayatını kaybettiğini gördüm. Bilhassa yüzme özelliği olmayan deniz tabanına bağlı yaşayan deniz mercanları, süngerleri, deniz çayırları üzere ya da balıkların da kıymetli besinlerini oluşturan denizlerde çok da farkında olmadığımız küçük canlıların diri canlı toprağa gömülmesi üzere bir durum kelam konusu. Bu, birkaç yıl sonrasında da görebileceğimiz bir durum.”
“Denizlerdeki oksijenin azalmasına yol açıyor”
Aslan, deniz ekosistemini tehdit eden bir öbür durumun ise yangınlardan sonra havaya savrulan kül kaynaklı demir elementi olduğuna dikkati çekti.
Kül kaynaklı demir elementinin atmosferik taşınımla ya da karıştığı ırmaklarla deniz kıyılarında ağırlaşabildiğini lisana getiren Aslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu, denizde yaşayan mikroorganizma canlıların fotosentez yapmalarını artıracak olan bir husus. Denizlerde, her iki nefesimizden birini sağlayan fitoplankton (hem tuzlu hem de tatlı su ortamlarında yaşayan mikroskobik organizma) sayısı bu gübreyle çok artıyor. Fitoplankton artmasıyla onları yiyecek olan birinci tüketici zooplankton (uzun aralar kat etmek için su akıntılarına güvenen, yüzen yahut zayıf yüzen hayvanlar) sayısı artıyor ki bu da balık larvalarının besinini oluşturabilecek bir durum. Bu da hoş bir şey üzere görünüyor lakin uzun müddette çok da olumlu sonuçlar yok zira bu kadar canlı kütle artışı denizlerdeki oksijenin azalmasına yol açıyor. 2021 yılında Avustralya’daki büyük orman yangınlardan sonra okyanusa fazla ölçüde taşınan demir nedeniyle yaşanan kelam konusu durumda denizlerde toplu canlı vefatları gözlenmişti.”
“Yılda 40 milyon ila 250 milyon ton karbon karası oluşuyor”
Prof. Dr. Aslan, orman yangınlarının su ekosistemindeki öteki tesirinin iklim değişikliğinin kıymetli katalizörlerinden olan “karbon karası” (organik bileşiklerin yüksek sıcaklıkta yanması sonucu oluşan madde) olduğunu kaydetti.
Çanakkale’de üniversite yerleşkesine kadar ilerleyen yangın sonrası tam yanmayan ağaçların simsiyah bir renge büründüğünü hatırlatan Aslan, şöyle devam etti:
“Yanan ağaçlarda da ‘karbon karası’ denilen husus oluştu. Dünyada orman yangınları nedeniyle şu anda yılda 40 milyon ila 250 milyon ton karbon karası oluşuyor. Bu da yeniden ırmaklar ve yağışlar yoluyla okyanuslara ya da denizlere gidecek. Ulaştıktan sonra denizlerdeki canlıların üstünü kapatacak, onların vefatına yol açacak. Denizdeki şu anda bildiğimiz sedimentin de yüzde 6 kadarı bunlardan oluşuyor lakin bu iklim değişikliği, insanların umursamazlığı, alınamayacak tedbirler nedeniyle şayet orman yangınları daha da artarsa, bu ölçü müthiş formda çoğalacak.”
Prof. Dr. Aslan, araştırmalarda, yangınlardan sonra mercan resiflerinde yüzde 100 mevt, habitat olarak kullanılan deniz çayırlarında ise gerileme gözlemlendiğini aktardı.
Çanakkale Boğazı’na yakın alanlarda meydana gelen orman yangınlarının, Boğaz ekosistemine tesirine ait de değerlendirmede bulunan Aslan, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Çanakkale Boğazı’nda çok süratli bir akıntı var. Alt akıntı olan Akdeniz akıntısı Marmara Denizi’ne gidiyor, üst akıntı olan Karadeniz akıntısı Ege Denizi’ne gidiyor. Yangınlar nedeniyle oluşan karbon karası yahut demir elementleri akıntı nedeniyle tahminen çok büyük bir oranda Çanakkale Boğazı’nda tutunamayacak lakin tekrar de tesiri olacaktır. Çanakkale Boğazı’nda bu büyük felaketlerden evvel yapılmış çalışmalarımız var. Deniz tabanında yaşayan canlıların biyolojik çeşitliliğini biliyoruz. Bundan sonraki çalışmalarla karşılaştırmalar yapılabilir. Deniz ekosistemleri o kadar kompleks yapılar ki her şeyin bir nedenini yalnızca yangına bağlamak kolay değil. Deney düzenekleri kurarak bunların sonuçlarına ulaşabiliriz.”
About The Author
